Contracts concluded between a "trader" and a "consumer" lie at the heart of consumer protection law, as defined by both national legislation and EU law. Real estate agreements, which typically involve large financial commitments, are no exception. The need to balance unequal bargaining power, ensure transparency, and prevent the abusive exploitation of the weaker party are fundamental objectives of the relevant legal provisions.

1. Subjective and Objective Scope of Application

The term "consumer", according to the law, includes any natural person acting for purposes that are not related to their trade, business, craft, or profession. Conversely, a "trader" is any natural or legal person acting for purposes related to their professional activity, including any person acting on their behalf or under their instruction.

Case law from the Court of Justice of the European Union (CJEU) has affirmed the importance of the individual's intention at the time the contract is signed. For example, in the Costea case (C-110/14), the court ruled that even a lawyer can be considered a "consumer" if the transaction is not linked to their professional activity.

The objective scope of application covers any contract that does not merely reproduce mandatory statutory provisions or international conventions, as confirmed in cases such as RWE Vertrieb (C-92/11) and Kušionová (C-34/13).

2. Transparency and the Importance of Information

The transparency of contract terms is a key requirement for the lawfulness of contractual clauses. According to Article 52 of the Law, and repeatedly emphasized in CJEU judgments (e.g., Kásler (C-26/13), Matei (C-143/13)), terms must be clearly drafted and must allow the average consumer to understand their financial and legal consequences.

The "average consumer", according to the Court, is one who is reasonably well-informed and reasonably observant and circumspect, taking into account social, cultural, and linguistic factors.

3. Unfairness of Contract Terms

Under Article 50 of the Law, a contract term is deemed unfair if it causes a significant imbalance in the rights and obligations of the parties to the detriment of the consumer and contravenes the requirement of good faith. This assessment takes into account:

  • The nature of the goods or services,
  • The other terms of the contract or related agreements,
  • The economic and legal situation of the parties,
  • The overall negotiation behavior of both parties.

The Annex to the Law includes a "grey list" of indicative unfair terms, confirmed in cases like Aziz (C-415/11) and Constructora Principado (C-226/12).

4. Exceptions: Core Subject Matter and Price-Equivalence Clauses

According to Article 48(2), the assessment of unfairness does not apply to terms that define the core subject matter of the contract or the price-to-service ratio, provided that such terms are clear and comprehensible. The term "core subject matter" refers to the essential obligations under the contract, as interpreted in Case C-186/16.

5. Examples of Unfair Terms in Real Estate Contracts

Real estate sale contracts in Cyprus often include unfair terms such as:

  • Payments without guarantees: The consumer pays in installments based on construction progress, without clear definition of phases or any guarantee for completion.
  • Asymmetrical penalties and interest: The consumer is subject to interest and penalties for late payments, but the seller faces no equivalent consequences for delays.
  • Cancellation without remedy: The buyer has no right to withdraw or claim compensation if the property is not delivered or transferred on time.
  • Unilateral modifications: The seller reserves the right to unilaterally alter property characteristics without granting the buyer a right of withdrawal.
  • Undefined transfer costs: The buyer is obliged to pay vague or undefined transfer fees with no transparency on amount or calculation method.
  • Future obligations: Binding the buyer to future agreements (e.g., shared facility management) without prior disclosure or consent.

6. Role and Powers of the Consumer Protection Service (CPS)

The Consumer Protection Service (CPS) plays a central role in investigating unfair terms and has the authority to impose administrative measures even without proof of damage or intent. The Director of the CPS may issue enforceable administrative decisions, impose fines, and order the cessation of use of specific terms.

The process includes:

  • Examination of the consumer nature of the contract,
  • Analysis of the terms against the grey list of unfair terms,
  • Assessment of the clarity and transparency of clauses,
  • Evaluation of the fairness of terms in light of good faith and contractual balance.

7. Consumer Rights

Under Article 63 of the Law, a consumer has the right to file an individual lawsuit for damages suffered due to unfair terms or to request other legal remedies.

Καταχρηστικές Ρήτρες σε Συμβάσεις Ακινήτων

Οι συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ «εμπορευόμενου» και «καταναλωτή» βρίσκονται στο επίκεντρο της προστασίας του καταναλωτικού δικαίου, όπως καθορίζεται τόσο από την εθνική νομοθεσία όσο και από το ενωσιακό δίκαιο. Οι συμφωνίες ακινήτων που συνήθως αφορούν μεγάλα ποσά δεν θα μπορούσαν να εξαιρούνται.   Η ανάγκη εξισορρόπησης της άνισης διαπραγματευτικής ισχύος μεταξύ των μερών, η διασφάλιση της διαφάνειας και η αποτροπή της καταχρηστικής εκμετάλλευσης του ασθενέστερου συμβαλλομένου αποτελούν θεμελιώδεις σκοπούς των σχετικών διατάξεων.

1. Υποκειμενικό και Αντικειμενικό Πεδίο Εφαρμογής

Η έννοια του «καταναλωτή», σύμφωνα με τον Νόμο, περιλαμβάνει κάθε φυσικό πρόσωπο που ενεργεί για σκοπούς μη εμπορικούς, επιχειρηματικούς, βιοτεχνικούς ή επαγγελματικούς. Αντίστοιχα, «εμπορευόμενος» είναι κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που δρα για σκοπούς σχετιζόμενους με επαγγελματική του δραστηριότητα, περιλαμβανομένων και προσώπων που ενεργούν για λογαριασμό του.

Η νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) έχει επιβεβαιώσει τη σημασία της πρόθεσης του προσώπου κατά τη σύναψη της σύμβασης. Ενδεικτικά, στην υπόθεση Costea (C-110/14) κρίθηκε ότι ακόμη και ένας δικηγόρος μπορεί να θεωρηθεί «καταναλωτής», εφόσον δεν ενεργεί στο πλαίσιο της επαγγελματικής του δραστηριότητας.

Το αντικειμενικό πεδίο εφαρμογής αφορά κάθε σύμβαση που δεν αναπαράγει διατάξεις αναγκαστικού δικαίου ή διεθνών συμβάσεων, όπως επιβεβαιώνεται από τις υποθέσεις RWE Vertrieb (C-92/11) και Kušionová (C-34/13).

2. Διαφάνεια και Σημασία Πληροφόρησης

Η διαφάνεια των συμβατικών όρων αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για τη νομιμότητα των ρητρών. Όπως ορίζεται στο άρθρο 52 του Νόμου και επαναλαμβάνεται σε πολυάριθμες αποφάσεις του ΔΕΕ (π.χ. Kásler (C-26/13), Matei (C-143/13)), απαιτείται οι όροι να είναι διατυπωμένοι με σαφήνεια και να επιτρέπουν στον μέσο καταναλωτή να προβλέψει τις οικονομικές και νομικές τους συνέπειες.

Ο μέσος καταναλωτής, σύμφωνα με την ερμηνεία του Δικαστηρίου, είναι εκείνος που διαθέτει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος, λαμβανομένων υπόψη των κοινωνικών, πολιτιστικών και γλωσσικών παραγόντων.

3. Καταχρηστικότητα 

Κατά το άρθρο 50 του Νόμου, μία ρήτρα κρίνεται καταχρηστική εφόσον προκαλεί σημαντική ανισορροπία σε βάρος του καταναλωτή και αντίκειται στις απαιτήσεις της καλής πίστης, λαμβάνοντας υπόψη:

  • τη φύση των αγαθών ή των υπηρεσιών,
  • τους λοιπούς όρους της σύμβασης ή και άλλων συμβάσεων που συνδέονται με αυτή,
  • την οικονομική και νομική κατάσταση των μερών,
  • καθώς και τη συνολική διαπραγματευτική συμπεριφορά των μερών.

Το Παράρτημα του Νόμου περιλαμβάνει ενδεικτική «γκρίζα λίστα» καταχρηστικών ρητρών, όπως επιβεβαιώνεται από αποφάσεις όπως οι Aziz (C-415/11) και Constructora Principado (C-226/12).

4. Εξαιρέσεις: Κύριο Αντικείμενο και Ανάλογο Τιμής

Σύμφωνα με το άρθρο 48(2), η αξιολόγηση του καταχρηστικού χαρακτήρα δεν αφορά τον καθορισμό του κυρίου αντικειμένου της σύμβασης ούτε την αναλογία τιμής/αντιπαροχής, εφόσον οι σχετικές ρήτρες είναι σαφείς και κατανοητές. Η έννοια του «κυρίου αντικειμένου» αναφέρεται στις ουσιώδεις παροχές της σύμβασης, όπως ορίζεται στην απόφαση C-186/16.

5. Παραδείγματα Καταχρηστικών Ρητρών σε Συμβάσεις Ακινήτων

Οι συμβάσεις αγοράς ακινήτων παρουσιάζουν τα εξής παραδείγματα καταχρηστικών όρων:

  • Αποπληρωμή χωρίς εγγυήσεις: Ο καταναλωτής πληρώνει σε δόσεις με βάση την πρόοδο των οικοδομικών εργασιών χωρίς σαφή καθορισμό των σταδίων ή εγγυήσεις για την ολοκλήρωσή τους.
  • Ασύμμετρη επιβολή τόκων και κυρώσεων: Επιβάλλονται τόκοι και ποινές σε καθυστέρηση από πλευράς καταναλωτή, αλλά όχι αντίστοιχα σε περίπτωση καθυστέρησης του πωλητή.
  • Ακύρωση σύμβασης: Στερείται δικαιώματος υπαναχώρησης ή αποζημίωσης σε περίπτωση καθυστέρησης μεταβίβασης ή παράδοσης.
  • Τροποποίηση χαρακτηριστικών ακινήτου: Ο πωλητής διατηρεί το δικαίωμα μονομερούς τροποποίησης χωρίς δικαίωμα υπαναχώρησης του καταναλωτή.
  • Αόριστα τέλη μεταβίβασης: Ο καταναλωτής υποχρεούται να καταβάλει μη προσδιορισμένα έξοδα μεταβίβασης, χωρίς πρόβλεψη για το ύψος ή τον τρόπο υπολογισμού τους.
  • Μελλοντικές δεσμεύσεις: Δέσμευση με μελλοντικές συμφωνίες (π.χ. κοινόχρηστη διαχείριση), χωρίς δυνατότητα πρότερης ενημέρωσης ή επιλογής.

6. Ρόλος και Εξουσίες Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή (ΥΠΚ)

Η ΥΠΚ διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διερεύνηση καταχρηστικών ρητρών, με δυνατότητα λήψης διοικητικών μέτρων ακόμα και χωρίς απόδειξη ζημίας ή δόλου. Ο Διευθυντής της ΥΠΚ μπορεί να εκδώσει εκτελεστές διοικητικές αποφάσεις, να επιβάλει πρόστιμα και να ζητήσει την παύση χρήσης συγκεκριμένων ρητρών.

Η διαδικασία περιλαμβάνει:

  1. Εξέταση της καταναλωτικής φύσης της σύμβασης.
  2. Ανάλυση όρων υπό το πρίσμα της «γκρίζας λίστας».
  3. Εκτίμηση της διαφάνειας και της σαφήνειας των όρων.
  4. Αξιολόγηση της καταχρηστικότητας υπό το φως της καλής πίστης και της συμβατικής ισορροπίας.

7. Δικαιώματα Καταναλωτών

Ο καταναλωτής διατηρεί το δικαίωμα να ασκήσει ατομικά αγωγή αποζημίωσης για την αποκατάσταση της ζημίας του ή να ζητήσει άλλη θεραπεία, βάσει του άρθρου 63 του Νόμου.

Latest News

  • Purchase and Sale of Property Without Title Deed

    Published On: October 31, 20252.6 min read
  • Drafting a Will in Cyprus

    Published On: October 28, 20254.2 min read
  • Unfair Clauses in Real Estate Agreements in Cyprus

    Published On: August 27, 20253.8 min read